FELSEFE TERİMLERİ VE ANLAMLARI

 

Dilerseniz buradan pdf olarak indirebilirsiniz.

FELSEFE TERİMLERİ VE ANLAMLARI

•Agnostizim: İlahi veya doğaüstü varlıkların bilinmediğini, bilimsel olarak ispatlanamadığı ve gözlemlenemediğini, bu yüzden bilinemez olduğunu savunan felsefi fikir akımıdır

•Ampirizm: Bilgilerin sadece duyumdan geldiğini ve deney dışında hiçbir yoldan bilgi edinilemeyeceğini inanan öğreti

•Analitik Felsefe: Felsefenin asıl uğraş alanının dil ve dildeki kavramını çözümleme olduğunu savunan felsefi akım

•Analoji(Benzeşim): İki farklı şey arasındaki benzerlik veya benzerliklerden hareket edilerek birincisi için dile getirilenlerin diğeri için de söz konusu olduğunu ifade etmektir.

•Arkhe: Sokrates öncesi  filozofların ‘’ Temel ana madde’’ anlamı   kazandırdıkları sözcük (Thales herşeyin arkası ‘’Su’’ demişti.  Aniksemos ise ‘’hava’’)

•Deizm: Sadece yaratıcının varlığına inanmak peygamberlere inanmamak

•Determinist: Sadece evrenin değil insanın davranış tüm davranış ve düşüncelerini bir yasaya tabi tutan düşünce

•Diyalektik: Tartışma içerisinde  muhataplarını ikna etme yolu

•Dogmatizm: Din ve yetkilerce düşünce ve ilkelerini kanıt aramaksızın kabullenme

•Doxa: Doxa kavramının kaynağı, Sokrates öncesi ilk felsefe metinleridir. Yunanca "kanaat" anlamına gelen doxa, Parmenides'in felsefesinde gerçekliğin bir bölümüne veya genel olarak varlığa dair çarpık ve yanlış kanaat demektir.

•Dualist: Varoluşun iki karşıt ana prensiplerini  barındıran bir öğreti (örneğin aydınlık-karanlık)

•Egzistansiyalizm(Varoluşculuk): İnsanın kendi değerlerini kendisinin oluşturabileceğini; varoluşunu kendi kendine yaratabileceğini ve geleceğini de yine kendisinin kurabileceğini savunan bir felsefe akımıdır. İnsanın önceden varolduğunu düşünen felsefe

•Empirzm(Deneycilik): Tüm bilginin kaynağını deney olarak benimseyen felsefi akım.

•Enüisyonizm(Sezgicilik): Bu akıma göre, insanın bir şeyin yanlış ya da doğru olduğuna karar vermesi için ''vicdanına'' danışması yeterlidir.

•Epistomoloji: İnsan bilgisinin yapısını ve geçerliliğini ve neye bilgi denilip neye denilmeyeceği, bilginin doğruluk ölçütü gibi sorulara cevap arar.

•Epokhe:  Yargısızlık, hüküm vermeden kaçınma.

•Fatalizm(Kadercilik): Tüm eylemlerin ya da olayların evrendeki yasaların boyunduruğunda olduğunu vurgulayan bir felsefi öğretidir

•Fenomenoloji:  Fenomenoloji, kavramların yeniden ve detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiğini savunan felsefe akımıdır.

•Hedonizm(Hazcılık):  Bu yaklaşıma göre ahlaki eylemlerin amacı hazdır. Haz ise mutluluktur. Bir eylem, haz getiren eylemse doğru ve iyi eylemdir

•Hermeneutik: Yorumsamacılık ya da hermenötik, ilkin Hristiyan teolojisi alanındaki yorum tartışmalarından ortaya çıkan bir anlam ve metodoloji bilgisi. Daha sonra terim teolojik sahanın dışına çıkmış ve daha genel anlamda yorum araştırmalarıyla ilgili felsefi bir disiplin haline gelmiştir.

•Hudüs Kanıtı: Allah’ı kanıtlamak için başvurulan yol.

•Humanizm (İnsancılık): En genel anlamıyla insan aklını, etik ve adalet kavramlarını temele alan, batıl inanışları ve doğaüstü olan her şeyi yadsıyan bir dünya görüşüdür. Hümanizm, insana saygı gösterilmesi ve gönenç sağlanması gerektiğini savunan

•İdea: Değişmez öz, şeylerin ilkörneği. Öznenin dışında, kendiliğinden var olan

•İntedeterminizm:  Evrendeki yasalar bir kurala göre değil rastegele oluştuğunu savunan düşünce

•Kartezyen Felsefe: 17. yüzyılda bilimsel bilgiye güveni temel almıştır. Örneğin havanın sıcak ya da soğuk olduğu duyumsanabilir ancak havanın ısısının ölçülmesi bilginin bilimsel ölçülerde ele alınmasını sağlar. Descartes felsefesi olarak da bilinir.

•Kavram Realizmi: Kavramların insan zihninden bağımsız gerçek varlıklar olduğunu öne süren yaklaşımdır.

•Kıritzm(Eleştiricilik): Her bilginin deney ve gözlem yoluyla elde edebileceğini savunur. Doğduğunda her insanın zihni ''Tabula Rasa'' yani boş bir levhadır. Bu levhanın dolması için insanın bilgi sahibi olması, yani deneyim kazanması gerekir.

•Kozmolojik(Evren Bilimi): Evrenin yapısını, gezegenlerin hareketlerini ve özelliklerini inceleyen bilim dalıdır

•Materyalizm: Yalnızca bilimsel doğruları temel alır. Ve herşeyin maddeden oluştuğunu düşünen felsefi akım.

•Metodik Şüphe:  ’’Şüphe ediyorum, öyleyse varım.’’ Şüphenin doğru bilgiye ulaşmada bir amaç olarak kullanılmasıdır.

•Monist(Monizm,Bircilik) Her şeyin bir tek zorunluluğun, ilkenin, madde veya enerjiden olduğunu iddia eden veya tek bir tözden kaynaklandığını savunan felsefi görü

•Nihilizm : Her türlü bilgi imkânını reddeder ve hiçbir doğru, genel-geçer bilginin olamayacağını savunur.

•Nominalizm(Adcılık) Hiçbir şeyin nesnel anlamda ya da gerçek olarak hiçbir anlamının bulunmadığını ileri sürer. Ne kavramların, ne sözcüklerin, ne tanımların, ne de konuşulan dillerin aslında anlamsız olduğunu, bunlara bir anlam atfedilemeyeceğini savunur.

•Numen: Öznellikten uzak var olan nesnenin kendisi

•Ontoloji: Varlığı bütünüyle inceleyen felsefe dalıdır.Varlık bilimi olarak da bilinmektedir.

•Otoderminizm: Bu görüşe göre, insan kendi iradesi ile ahlak yasalarını özgürce kendisi belirler

•Panteizm(Tüm Tanrıcılık): Panteizme göre kainat ve doğa Tanrı'dan ayrı düşünülemez. Yaratıcı, evrenin ötesinde değil içindedir.

•Paradigma: Bir şeyin nasıl üretileceği konusunda örnek model.

•Pozitivizm: Her iki düşüncenin de teoloji ve metafizik içermeyen, sadece fiziksel veya maddi dünyanın gerçeklerine dayanan bilim anlayışı vardır.

•Pragmatizm(Faydacılık): Doğruyu ve gerçeği, eylemlerin sonucunda elde edilen faydaya göre değerlendiren bir düşünce akımı olduğundan Pragmatizm dilimizde “faydacılık” adı ile de anılır.

•Rasyonalizm: Bilginin doğruluğunun duyum ve deneyimde değil, düşüncede ve zihinde temellendirilebileceğini öne süren felsefi görüş.

•Realizm(Gerçekçilik): Bir estetik ve edebi kavram olarak 19. yüzyıl ortalarında Fransa'da ortaya çıkmıştır. Realizm, hem klasisizme hem de romantizme bir başkaldırıdır

•Safsata: Boş, asılsız, sahte çıkarımlar.

•Septisizm(Kuşkuculuk): Her tür bilgiye kuşkuyla karşılayan, bunların temellerini, etkilerini ve kesinliklerini irdeleyen, ayrıca aklın kesin bir bilgi elde edemeyeceğini düşünen felsefi düşünce

•Tasavvuf: Tasavvuf kelime anlamı itibariyle Tanrı'nın varlığını birliğini niteleyen ve bunu açıklayan dinsel felsefi akım olarak bilinir.

•Teleoloji: Yaşamı ve evreni ereklerle temellendiren ve açıklayan düşünce biçimidir. Her şeyin temelinde bir ereksellik/amaçlılık bulunduğunu

•Tümdengelim: Doğru olduğu sanılan önermelerle yeni önermeler türetir.

•Tümel Uzlaşım: Herkesin ya da çoğunluğun kabul ettiği şeyler doğrudur; doğruluğun ölçütü genelin onayıdır.

•Tümevarım: Felsefe ve mantıkta sahip olunan özel verilerden yola çıkarak genel sonuç çıkarma yöntemidir.

•Us: Bağlantıları anlama, kavrama yetisi.

 

 

Hazırlayan: Doğukan Kılınç